e-lite

Stanozolol jest zachodnim odpowiednikiem polskiego doustnego sterydu anabolicznego - metandienonu. Oczywiście nie są to te same substancje chemiczne , mam na myśli tylko podobieństwo formy - 5 mg tabletki i rozpowszechnienie Stromby w USA , a Metanabolu u nas. Doustny stanozolol najbardziej rozpowszechniony jest wśród kulturystów amerykańskich , produkowany także na licencji przez firmy w Europie Zachodniej ( Hiszpania, Grecja, Niemcy, Holandia , Szwecja i inne ) . Różni się od tego ostatniego jednak znacznie pod względem , właściwości i ceny. Podobnie jak metandienon ( Metanabol ) jest dostępny na rynku w tabletkach po 2 mg i 5 mg . Istnieje także forma stanozololu o przedłużonym działaniu do stosowania w formie zastrzyków na podłożu wodnym do wstrzyknięć domięśniowych. Stanozolol jest 17 - alfa metylopochodną testosteronu. Zaznaczam to dla tego , że przy stosowaniu doustnym w efekcie tzw. pierwszego przejścia przez wątrobę jest przez nią w znacznym stopniu inaktywowany, poza tym jak wszystkie 17 - alfa alkilowane pochodne testosteronu ( np. metandienon ) przyjmowany przez dłuższy okres w ilościach przekraczających znacznie dawki lecznicze jest hepatotoksyczny. Dla kulturystów , którzy mieli jakieś kłopoty z wątrobą korzystniejsza jest forma w zastrzykach . Stanozolol podany domięśniowo wykazuje większe stężenie we krwi gdyż nie ma efektu pierwszego przejścia przez wątrobę jak w przypadku formy doustnej. Lek łączy się bezpośrednio z receptorami docelowymi np. w tkance mięśniowej , przez co jest w niewielkim stopniu hepatotoksyczny. Kolejną bardzo istotną własnością stanozololu zarówno w formie tabletek jak i zastrzyków jest to , że nie ulega on aromatyzacji do estrogenów. Przypomnę, że metandienon do którego na początku rozdziału porównałem stanazolol ulega w znacznym stopniu konwersji do estrogenów . Jest to zasadnicza różnica. Przyrosty masy w cyklu z użyciem stanazololu nie są tak szybkie jak po metce ( metandienon ), ale za to masa mięśniowa i siła są solidniejsze. Kulturysta po cyklu z użyciem stanozololu nie będzie miał charakterystycznego " mokrego" i " obrzękłego" wyglądu jak po użyciu " ciągnących " wodę anabolików ( estry testosteronu , metandienon, Anapolon 50 ). Kulturyści , którym zależy na szybkim i dużym przyroście wagi ciała i obwodów stosują stanazolol w połączeniu ze sterydami anabolicznymi , które ulegają konwersji do estrogenów np. estry testosteronu , metandienon Rozpiętość dawek przy stosowaniu samego stanozololu w formie doustnej jest duża . Zależeć będzie od tego czy stosuje go mężczyzna czy kobieta , od wyjściowej wagi ciała, od tego czy jest stosowany przez "zaawansowanego” kulturystę czy przez stawiającego pierwsze kroki w temacie kulturystę. Rozpowszechnione jest stosowanie w formie doustnej codziennie od 10-25 mg w dwóch dawkach podzielonych rano i wieczorem w czasie jedzenia , a w formie zastrzyków domięśniowych ( Winstrol Depot ) 25-50 mg codziennie , lub lepiej 50 mg co drugi dzień. Stanozolol jest znacznie droższy od metandienonu przyjmuje się , że na rynku europejskim za jedną 5 mg tabletkę trzeba zapłacić od 0,5 - 1 USA $.Z tego powodu podrabiane , nie zawierające stanozololu preparaty są na tzw. czarnym rynku bardzo rozpowszechnione. W Polsce stanozolol nie jest łatwo dostępny i trudno na niego trafić na rynku. Niewielkie ilości dostepne na czarnym rynku sprowadzane są często z Włoch , Hiszpanii , Holandii .

Clenbuterol jest od kilku lat stosowany przez kulturystów, początkowo w póżnych latach 80 - tych i na początku 90 - tych stosowany był w USA i na zachodzie Europy przez hodowców bydła , którzy jako pierwsi zwrócili uwagę na własności anaboliczne , a dokładniej antykataboliczne tego preparatu .Na początku lat 90 odnotowano przypadki masowego zatrucia w kilku krajach Europy Południowej produktami mięsnymi pochodzącymi ze zwierząt w hodowli , których stosowano clenbuterol. W tym czasie produktem tym bliżej zainteresowali się kulturyści , którzy zaczęli stosować z powodzeniem clenbuterol w celu utrzymania uzyskanej w czasie cyklu z użyciem anabolików masy mięśniowej . Clenbuterol nie jest związkiem z grupy sterydów anabolicznych , różni się od nich budową chemiczną i odmiennym mechanizmem działania. Ponieważ nie daje działań ubocznych w postaci maskulinizacji tak charakterystycznej dla pochodnych testosteronu - chętnie jest stosowany przez kobiety. Zacznijmy od początku tzn. od zastosowania clenbuterolu w medycynie . Clenbuterol jest stosowany u pacjentów z astmą oskrzelową , posiada bowiem własności agonistyczne w stosunku do receptorów beta 2 zlokalizowanych w oskrzelach tzn . pobudza te receptory prowadząc do rozszerzenia oskrzeli w różnych stanach spastycznych , a także wpływa na uwodnienie wydzieliny w oskrzelach , ułatwiając jej wydalanie w czasie kaszlu na zewnątrz. Clenbuterol posiada długi okres półtrwania w organizmie dochodzący do 40 godzin , a więc prawie 2 dni. Ta informacja jest cenna ze względów praktycznych gdyż przez kulturystów też jest przyjmowany " fazowo" z uwzględnieniem farmakodynamiki tego związku. Clenbuterol jest stosowany po cyklu z użyciem sterydów , a także w okresie przygotowania do zawodów w celu uzyskania rzeźby i nabrania lepszej definicji mięśni . Przyjmuje się , że Clen ma własności kataboliczne dla tłuszczu w tkankach obwodowych tzn. spala zgromadzony w wyniku używania sterydów anabolicznych tłuszcz wykazując jednoczesne działanie anaboliczne w stosunku do tkanki mięśniowej , co daje ciągły przyrost czystej masy mięśniowej nawet między cyklami. Wydaje się więc być idealny dla kulturystów w celu utrzymania "zrobionej" masy . Przeszkodą może być cena. Opakowanie ,w którym jest 100 tabletek , kupione na receptę np. w Austrii lub we Włoszech kosztuje ok 100 PLN. Stosowany w zależności od własności osobniczych każdego kulturysty powiedzmy w ilości 5 tabletek dziennie wystarcza na ok .2 miesiące. Proponuję nie zaopatrywać się w Clenbuterol od przypadkowych osób - handel nim jest tak atrakcyjny , że będą Ci proponować pod tą nazwą wszystko tylko nie prawdziwy clenbuterol Wróćmy do efektów działania clenbuterolu na receptory beta 2 w tkance tłuszczowej . Agonistycznie tzn. pobudzająco na te receptory działa także np. adrenalina lub tak dobrze nam znana z pism o tematyce kulturystycznej - efedryna. Podobnie jak te 2 wymienione wyżej związki clenbuterol przyjmowany w odpowiednich dawkach prowadzi do tzw. efektu termogenicznego przejawiającego się podwyższeniem temperatury ciała oraz spalaniem tkanki tłuszczowej. Innym punktem uchwytu dla clenbuterolu są receptory dla kortykosterydów, które to receptory clen może blokować , stąd pozornie anaboliczny efekt działania. Również tak ciekawy środek jakim jest clen nie jest pozbawiony działań ubocznych szczególnie w większych dawkach. Ze względu na złożoną farmakokinetykę tego związku i długi 2 fazowy, o długości do 48 godzin okres półtrwania zwykle clenbuterol jest stosowany w ilości 2-6 tabletek dziennie w 2 dawkach podzielonych przez 2 dni z następującym po tych 2 dniach okresem 2 dniowej przerwy w takim schemacie jest zwykle przyjmowany przez 2 tygodnie po których następuje przerwa 2- 3 tygodni gdyż przyjmowany ciągle powoduje ciągłe wysycenie receptorów i po ok. 2 tygodniach przestaje być skuteczny . W takim schemacie jest zwykle stosowany przez profesjonalnych kulturystów między cyklami z użyciem sterydów anabolicznych , jednak nie dłużej niż przez 2 -3miesięcy. Należy mieć na uwadze , że efedryna , kofeina , guarana , hormony tarczycy powodują także efekt termogeniczny poprzez oddziaływanie na te same receptory co clenbuterol. Stosowanie clenbuterolu łącznie z wyżej wymienionymi środkami prowadzi do nasilenia działań ubocznych w postaci bezsenności , pobudzenia psychoruchowego drżenia rąk, bólów głowy , bolesnych skurczów mięśni (obniżenie poziomu potasu w surowicy krwi ), nudności, kołatania serca. Przyjmowany sam w większych dawkach bez wskazań lekarskich również może prowadzić do takich objawów.

Omnadren 250 jest olejowym preparatem złożonym z 4 różnych związków testosteronu. Produkowany jest w Polsce przez firmę "Polfa". Jest on mieszaniną estrów testosteronu , które po podaniu domięśniowym wchłaniają się z różną prędkością. Zapewnia to utrzymywanie się stałego poziomu testosteronu przez dłuższy okres czasu. Testosteron po podaniu domięśniowym dostaje się bezpośrednio do krwi z pominięciem wątroby , a następnie wiąże się w około 99% z globuliną wiążącą androgeny. ok. 1 % pozostaje nie związany i jest formą aktywną biologicznie. Dawkowanie Omnadrenu 250 w różnych zespołach chorobowych jest przyjmowane jako 1ampułka (1ml ) na 4 tygodnie we wstrzyknięciu domięśniowym. W medycynie Omnadren 250 znalazł zastosowanie m.in. w leczeniu: impotencji spowodowanej hipogonadyzmem, zespole pokastracyjnym , hipogonadyzmie , a u kobiet m.in. w zaawansowanym raku gruczołu piersiowego. Omnadren 250 ma silne właściwości anaboliczne i równie silne właściwości maskulinizujące ( androgenne ). W czasie stosowania Omnadrenu , w dawkach znacznie przekraczających lecznicze , dochodzi do bardzo dużego magazynowania wody w organizmie , co może wyrażać się już po kilkutygodniowym stosowaniu obrzękami . Obrzęki często umiejscawiają się w ciągu dnia w okolicach podudzi , uniemożliwiając chodzenie (dłuższy spacer powoduje bardzo dotkliwy ból ). Inne działania uboczne Omnadrenu , wtedy gdy jest stosowany przez kulturystów w dużych dawkach , to znacznie podwyższony poziom agresji co może prowadzić do konfliktu z innymi osobami , a nawet do konfliktu z prawem. Równie uciążliwym działaniem ubocznym tego specyfiku może być trądzik posterydowy oraz zmiany zapalne skóry w postaci krost szczególnie na skórze pleców, barków, pośladków. Związane to jest z przemiana testosteronu do DHT , czyli dihydrotestosteronu , a bezpośrednio ze zwiększonym wydzielaniem przez gruczoły łojowe skóry i z zatkaniem ujść tych gruczołów. Omnadren jest jednym z tych sterydów , który jest stosowany przez różnych kulturystów w różnych ilościach. Mam na myśli to , że przez początkujących często jest przyjmowany w dawce 1 ampułka na tydzień lub dwa tygodnie ale spotkałem się też ze stosowaniem Omnadrenu 250 przez zaawansowanych kulturystów w ilościach dochodzących do 2 ampułek i więcej dziennie. Chyba nie muszę Cię przekonywać jak duże obciążenie mogą stanowić dla organizmu takie dawki i w jak wysokim natężeniu mogą wystąpić działania uboczne . Kulturysta przyjmujący takie dawki podobny jest do grającego w rosyjską ruletkę . Poniżej schemat stosowany przez zaawansowanych kulturystów. Jest to " ciężki " i długi cykl trwający prawie 2 miesiące. Po zakończeniu dla utrzymania masy mięśniowej stosowany jest przez 3-4 tygodnie clenbuterol. Początkowo stosowany rosyjski dianabol , później zastąpiono czystszym i silniejszym polskim Metanabolem. Dodatkowo stosowany jest co 3 dni propionian testosteronu , utrzymuje to stężenie testosteronu we krwi na stałym poziomie , a jednocześnie łącznie z 30mg propionianu testosteronu w Omnadrenie, powoduje ogólne wyższe stężenie testosteronu w osoczu krwi. Propionianu nie podaje się w te same dni kiedy podawany jest Omnadren 250. Zgodnie z zasadą zmiany sterydu anabolicznego w środku cyklu , w drugiej połowie stosowany jest łagodny , dający mniej działań ubocznych ale posiadający wysoki indeks anaboliczny DecaDurabolin. Deca zapewnia dalszy , wolny przyrost masy mięśniowej. Ze względu na to, że estry testosteronu z łatwością konwertują do estrogenów, kulturyści często pomagają sobie blokerami receptorów estrogenowych (tamoxifen). Omnadren w Polsce dostępny jest na tzw. czarnym rynku lub na receptę w aptekach .

Undecanoat jest jedynym estrem testosteronu , który może być stosowany doustnie. Inne estry testosteronu np.: propionat, enanthat po przyjęciu doustnym ulegają całkowitemu strawieniu , a ich aktywność biologiczna jest równa 0 .Undecanoat testosteronu wchłania się z jelita cienkiego do układu chłonnego człowieka z całkowitym pominięciem wątroby , jest przez to aktywny biologicznie. Undecanoat jest produkowany w formie olejowej umieszczonej w żelowej kapsułce , która ulega strawieniu uwalniając aktywny preparat . Jedna kapsułka zawiera 40 mg undecanoatu testosteronu. W medycynie preparat ten znalazł zastosowanie w leczeniu tzw. andropauzy męskiej tzn. w zmniejszonym wydzielaniu testosteronu przez Undecanoat jest jedynym estrem testosteronu , który może być stosowany doustnie. Inne estry testosteronu np.: propionat, enanthat po przyjęciu doustnym ulegają całkowitemu strawieniu , a ich aktywność biologiczna jest równa 0 .Undecanoat testosteronu wchłania się z jelita cienkiego do układu chłonnego człowieka z całkowitym pominięciem wątroby , jest przez to aktywny biologicznie. Undecanoat jest produkowany w formie olejowej umieszczonej w żelowej kapsułce , która ulega strawieniu uwalniając aktywny preparat . Jedna kapsułka zawiera 40 mg undecanoatu testosteronu. W medycynie preparat ten znalazł zastosowanie w leczeniu tzw. andropauzy męskiej tzn. w zmniejszonym wydzielaniu testosteronu przez undecanoatu testosteronu. Prawie 100% preparatu dostępnego na tzw." czarnym rynku " jest bezużyteczna dla kulturystów. Ponieważ lek przechowywany w temperaturze pokojowej tzn. od 23 do 25 stopni C , ulega inaktywacji biologicznej. Wystawiony na słońce ulega inaktywacji znacznie szybciej. Właściwa temperatura przechowywania to ok. 2-8 stopni C. Dlatego lek najpraktyczniej jest przechowywać na dolnej półce lodówki gdzie w przybliżeniu jest taka właśnie temperatura. Ważne jest również to , by nie dopuszczać nawet do przejściowego ogrzania zawartości butelki. Najlepiej wyciągać kapsułki z lodówki bezpośrednio przed zastosowaniem. Efekty działania undecanoatu są zróżnicowane w zależności od indywidualnego metabolizmu organizmu jego biodostępność jest różna, ale nigdy 100 % ( u niektórych ludzi biodostępność może być bardzo niska ). Dalszym problemem związanym z undecanoatem jest to , że nawet już wchłonięty do układu chłonnego w znacznym stopniu ulega przekształceniu do DHT. DHT w organizmie człowieka może być odpowiedzialny za efekty uboczne w postaci wypadania włosów typu męskiego ( łysienie tzw. plackowate ), a także za przerost prostaty. To były wady undecanoatu , a teraz o jego zaletach. Ponieważ jak już wspomniałem wyżej w dużym stopniu ulega przekształceniu do dihydrotestosteronu ( DHT ) , w niewielkim stopniu ulega konwersji do estrogenów, a więc nie będzie wywoływał resorbcji wody , odkładania tłuszczu nadciśnienia , ginekomastii. Undecanoat ma bardzo niewielki wpływ na układ podwzgórze-przysadka-jądra , a więc nie będzie prowadził do zahamowania wytwarzania własnego testosteronu przez jądra , poza tym jest pozbawiony działań toksycznych wtedy gdy jest stosowany w dawkach zalecanych przez lekarzy nawet przez kilka lat. Undecanoat może być szczególnie korzystny dla tych kulturystów , którzy mają różne problemy zdrowotne np; problemy z wątrobą , depresję , problemy z tarczycą naturalnie niski poziom testosteronu , osteoporozę.. Dużą wartość może posiadać dla kulturystów , którzy są w okresie tzw. andropauzy lub po andropauzie (w zależności od własności osobniczych począwszy od ok. 45 roku życia)

Cypionat testosteronu jest produkowany w postaci sterylnych iniekcji służących do podawania domięśniowego. Produkowany jest w ampułkach po 1 ml, zawierających w 1ml 100 , 200 lub 250 mg cypionatu testosteronu. Cypionat jest chemicznie 17-beta cyklopentylopropionatem testosteronu rozpuszczonym na podłożu olejowym. Podobnie jak pozostałe estry testosteronu , cypionat jest mniej polarny niż endogenny testosteron , po wstrzyknięciu jest przechowywany w fazie lipidowej skąd jest powoli uwalniany. Cypionat wykazuje efekty biologiczne przez 2- 4 tygodnie po wstrzyknięciu. Ok. 98 % dostarczonego egzogennie testosteronu jest połączona z globulią wiążącą androgeny. Ok. 1% w osoczu jest w postaci wolnej , nie związanej z białkami nośnikowymi i ta postać jest aktywna biologicznie. Cypionat testosteronu jest metabolizowany głównie w wątrobie , gdzie jest rozkładany do 17-ketosterydów. 90 % dostarczonego testosteronu jest usuwane z moczem w postaci sprzężonej z glukuronianami i siarczanami. Przyjmuje się , że okres półtrwania cypionatu testosteronu w organizmie wynosi ok. 8 dni stąd w kulturystyce przyjęło się podawanie go w jednym wstrzyknięciu tygodniowo. Cypionat testosteronu w celach leczniczych stosowany jest w różnych zespołach , które cechują się zmniejszeniem lub brakiem wydzielania endogennego testosteronu. Przeciwwskazany jest u mężczyzn z rakiem sutka, rakiem prostaty, u kobiet w ciąży , u pacjentów z poważnymi chorobami serca , wątroby , nerek. Podczas stosowania cypionatu testosteronu może wystąpić hiperkalcemia. Ponieważ jest to 17-delta alkilowany androgen może dojść do zmian w wątrobie w postacji adenoma hepatis, peliosis hepatis oraz raka wywodzącego się z komórek nabłonkowych wątroby. U starszych pacjentów istnieje ryzyko rozwoju gruczolaka prostaty. W czasie stosowania cypionatu może dochodzić do nadmiernej stymulacji seksualnej , oligospermii, nudności wymiotów, złego samopoczucia lub odwrotnie u osób predysponowanych do stanów pobudzenia maniakalnego. Cypionat testosteronu nie powinien być stosowany z antykoagulantami , gdyż działania tych dwu grup środków sumują się co może prowadzić do zakrzepów lub zatorów. Cypionat testosteronu powoduje wzrost stężenia glukozy w surowicy krwi , zwiększając zapotrzebowanie na insulinę. Estry testosteronu powinny być przechowywane w temp.ok.5-8 stopni C i chronione przed światłem Jeżeli w ampułce wytrącą się kłaczki , które nie dają się rozpuścić przez wstrząsanie , preparat taki nie jest pełnowartościowy. Cypionat testosteronu jest estrem testosteronu w formie depot - o przedłużonym działaniu , dostępnym na rynku w formie zastrzyków na podłożu olejowym do wstrzykiwania domięśniowego. Produkowany przez kilka firm farmaceutycznych. W USA jest to najpopularniejsza forma testosteronu. Często jest on porównywany z enathatem testosteronu , który jest dostępny na rynku europejskim , a produkowany jest również w Polsce. Zdania na temat jednego i drugiego preparatu testosteronu są podzielone. Amerykanie twierdzą , że cypionat daje większe przyrosty masy niż enanthat, Europejscy kulturyści twierdzą zupełnie odwrotnie , chociaż u nas cypionat jest bardziej ekskluzywny , ponieważ produkowany jest tylko przez jedną firmę z Hiszpanii. Hiszpańska forma cypionatu jest sprzedawana w ampułkach po 100 i 250 mg, cena czarnorynkowa 1 ampułki jest ok. 10 $ za ampułkę 250 mg. W USA jest produkowany również w ampułkach po 1ml, a 1 ampułka zawiera 100 lub 200 mg cypionatu. Dawki stosowane przez kulturystów to najczęściej 2 ampułki po 250 mg wstrzykiwane 1 raz tygodniowo , ale stosowane są też dawki 1000mg i więcej tygodniowo. Niżej jeden z cykli z wykorzystaniem cypionatu testosteronu , stosowany przez początkujących kulturystów. Winstrol w formie depot w zastrzykach domięśniowych na podłożu wodnym posiada stosunkowo krótki okres półtrwania, krótszy niż forma cypionatu testosteronu na podłożu olejowym, dlatego podawany jest tutaj co drugi dzień. W dużych dawkach cypionat ulega łatwej konwersji do estrogenów , zatrzymując dużo wody w organizmie. Odpowiedzialny może być także za powstawanie ginekomastii, za obrzęki twarzy i łydek, szczególnie łatwe odkładanie tłuszczu w okolicy bioder , zmiany zapalne w mieszkach włosowych i powstawanie trądziku , przerost prostaty, zaburzenia elektrolitowe. Pod koniec cyklu często konieczne jest stosowanie tamoxifenu lub innego antyestrogenu. Masa mięśniowa uzyskana w wyniku cyklu z użyciem cypionatu ma tendencję do szybkiego zmniejszania się zaraz po jego odstawieniu. Stąd dla uniknięcia ujemnego bilansu azotowego praktykowane jest po 4-6 tygodniach stosowania cypionatu testosteronu przejście na inny anabolik łagodniej działający np. nandrolon lub stanozolol i stosowanie go w celu utrzymania uzyskanej masy przez 2-4 tygodni.

Propionat testosteronu jest drugim lub trzecim pod względem popularności i dostępności estrem testosteronu w naszym kraju. Jest to krótko-łańcuchowy ester oparty na podłożu olejowym (olej sezamowy ) do stosowania domięśniowego w postaci zastrzyków. Jego podstawową zaletą jest to , że początek działania jest znacznie szybszy niż innych estrów testosteronu o dłuższym łańcuchu np. tak rozpowszechnionego u nas enanthatu. Podczas gdy enanthat ze względu na swój długi okres półtrwania przyjmowany jest przez kulturystów średnio co 7 dni , propionat jest przyjmowany co około 2 lub 3 dni ze względu na krótszy okres półtrwania w organizmie. Propionat testosteronu jest bardzo skuteczny jeśli chodzi nam o szybki przyrost masy mięśniowej i siły. Podczas stosowania propionatu efekty uboczne są znacznie słabiej wyrażone niż przy stosowaniu enanthatu. Być może wynika to z tego, że nie osiąga on tak wysokich wartości we krwi jak enanthat. Od enanthatu odróżnia go także znacznie mniejsza retencja wody i minerałów w organizmie i mniejsze ryzyko ginekomastii. Masa zrobiona na propionacie jest bardziej "sucha" , a mięśnie wyraźniej zaznaczone. Ponieważ jest to preparat testosteronu uboczne efekty androgenne są nie do uniknięcia. Warto zwrócić uwagę również na to , że w przeciwieństwie do enanthatu jest podawany znacznie częściej. W przykładowym schemacie, w środku cyklu -3 i 4 tydzień podawane są po 3 ampułki co drugi dzień , nie jest to zbyt wygodne. Między innymi również dlatego dostępna w obrocie farmaceutycznym forma propionatu 10 mg/ml nie ma większego zastosowania w kulturystyce. Tak częste podawanie leku w zastrzykach naraża kulturystę na niepotrzebny ból , a także na ewentualne powikłania w miejscu wkłucia (pośladek) jak zakażeniem , ropień, uszkodzenie nerwu kulszowego , bolesne zrosty. Konieczność częstego podawania powoduje ,że jest nie tak chętnie stosowany przez kulturystów jak enanthat Kolejną wadą propionatu jest to , że po skończeniu cyklu w 2-3 dni gwałtownie spada jego stężenie we krwi , a co z tym się wiąże "w oczach" maleje masa mięśniowa , która dopiero co została osiągnięta i na nic przydają się większe ilości białka przyjmowane w celu utrzymania masy. Dlatego sensowne wydaje się często stosowane jednoczesne podawanie propionatu i enanthatu. Podczas gdy maksymalne działanie anaboliczne propionatu ma miejsce w pierwszej dobie po podaniu i szybko spada nie osiągając stężeń istotnych w budowaniu masy już w 2-3 dniu, stężenie enanthatu jest nadal wysokie zapewniając stałą przewagę procesów anabolicznych w organizmie. Popularne wśród budujących masę mięśniową kulturystów może być połączenie : metandienonuprzyjmowanego codziennie doustnie( od 1 do kilku tabletek ), enanthatu testosteronu ( od 1 do kilku ampułek wstrzykiwanych raz na tydzień) i propionatu testosteronu ( np: 1-2 ampułek wstrzykiwanych co drugi dzień) .Sam propionat już nawet po jednorazowym przyjęciu może dawać zauważalny wzrost siły i wytrzymałości na treningu oraz większą motywację do wysiłku i lepsze samopoczucie . Cena 1 ampułki 25 mg na czarnym rynku wynosi ok.5 zł.

Testosteron w medycynie jest często stosowany w postaci estrów z kwasami organicznymi o mniejszej (kwas propionowy) lub większej (kwas enantowy) cząsteczce. Testosteron enanthate jest obecnie najpopularniejszym obok cypionatu estrem testosteronu dostępnym przez kulturystów . W przeciwieństwie do cypionatu, wytwarzanego i popularnego prawie wyłącznie w USA, enanthat jest wytwarzany przez różne firmy farmaceutyczne na całym Świecie. Najpopularniejszą formą są ampułki produkowane przez firmę Schering . W Polsce , na razie , najłatwiej osiągalny jest testosteron prolongatum. Enanthat jest długo działającą formą testosteronu podobną do cypionatu. Iniekcje brane 1 raz tygodniowo w dawkach 200-600 mg są najbardziej popularne u kulturystów. Enanthat daje bardzo silne efekty anaboliczne i równie silne efekty uboczne dla kulturystów efekty androgeniczne.Ponieważ jest to forma domięśniowa wskaźniki wątrobowe nie są tak podwyższone jak przy formach doustnych testosteronu (Mesteron). W medycynie preparat ten znajduje zastosowanie w leczeniu niektórych form impotencji , w zespołach pokastracyjnego braku jąder Należy tu zauważyć , że przyjmowany przez zdrowych mężczyzn w bardzo dużych dawkach , przez krótki okres czasu może powodować odwracalną bezpłodność .. U kobiet ma zastosowanie w leczeniu zaawansowanych form raka gruczołu piersiowego. Podany domięśniowo lub podskórnie ulega prawie w całości zmetabolizowaniu w wątrobie , a tylko ok. 1/4 jest wydalana z organizmu w połączeniu z innymi związkami. Testosteron enanthate jest stosowany przez tych kulturystów , którzy chcą osiągnąć szybki przyrost masy i siły nie licząc się przy tym z działaniami ubocznymi. Dawki dobowe u niektórych ciężarowców i przedstawicieli tzw. sportów siłowych mogą być często trudno wyobrażalne , a jednocześnie z punktu widzenia biochemii i fizjologii nieskuteczne i przynoszące jedynie straty finansowe i spotęgowane działania uboczne. Spotkałem chłopaka , który "robiąc masę" aplikował sobie codziennie po 4 ampułki enanthatu (400mg) przy wadze 100 kg przez okrągły miesiąc i zdaję sobie sprawę, że nie jest to jeszcze "rekord". Przy nawet niewielkiej wyobraźni można przecież przewidzieć do jakich spustoszeń w organizmie prowadzą takie dawki. Wyżej wspomniany kulturysta był nabrzmiały i "pełny wody" z trudem go poznałem pamiętając jeszcze z czasów gdy ćwiczył bez anabolików. Jego twarz przypominała księżyc w pełni, poruszał się z trudem dlatego , że po przejściu kilkuset metrów ból obrzękniętych łydek stawał się nie do wytrzymania , a przeciążony dodatkową masą kręgosłup lędźwiowy przypominał o swoim istnieniu uciążliwym bólem. Przy tym nie stosował żadnej specjalnej diety więc po mimo pewnego przyrostu obwodów tak istotnych dla każdego kulturysty w największym stopniu zwiększył swój obwód w pasie. Widziałem go znów w miesiąc po tym jak skończył swoją "kurację" sterydową z większych obwodów ramienia , uda niewiele zostało jedynym śladem przebytego cyklu był zalegający tłuszcz na brzuchu i w okolicach pośladków. Posłużyłem się tym przykładem aby Ci uświadomić , że masa mięśniowa i sterydy anaboliczne w kulturystyce to przede wszystkim ciężka praca , to ciągłe balansowanie między większym , a mniejszym złem , to niekończący się cykl powtórzeń , to rzemiosło i sztuka, straty finansowe , kontrolne wizyty u lekarza , może nawet utrata zdrowia . Nie wierz w to, że "brojlery" z pierwszych stron magazynów kulturystycznych zrobiły swoją masę jedząc tylko ryż i ćwicząc programem takiego lub innego mistrza , stosując taką czy inną rewelacyjną odżywkę dla top kulturystów , ćwicząc 7 razy w tygodniu. "Zrobienie" takiego ciała to program przypominający swoją złożonością , z całą swoją aparaturą medyczną lot pierwszego człowieka na Księżyc. Chcesz być niewolnikiem tego wszystkiego? Czy wybierzesz inną drogę ? Zaraz odpowiesz mi trenuję taki lub inny sport walki ( może kick-box ,boks ,judo, zapasy )albo po prostu chcę trochę „przypakować”, aby spłacić dług większemu kolesiowi , który kiedyś wszedł mi w drogę i sprawić mu łomot , ale czy myślisz , że na jednym cyklu się skończy? Cały problem w tej materii to utrzymanie zrobionej masy mięśniowej po cyklu , a ze skończeniem przyjmowania anabolików organizm stopniowo dąży do stanu równowagi a więc zmniejszenia sztucznie osiągniętej masy. Znacznie gorzej jest jednak gdy po odstawieniu anaboliku będziesz dalej przybierał na wadze. Zastanawiasz się jak to jest możliwe? W czasie cyklu z użyciem anabolików przyjmowałeś przecież znaczne ilości białka (ok. 2,5 mg na kg wagi ciała), jadłeś więcej niż zwykle węglowodanów ogólnie większe ilości kalorii, napompowałeś swoje mięśnie ale co było nie do uniknięcia także swoją tkankę tłuszczową. Rozregulowane układ hormonalny i nerwowy będą po cyklu nadal domagać się większej liczby kalorii ale teraz nie ma już w organizmie anaboliku , który zamienił by je w białko mięśni , nadmiar przyjmowanych dalej kalorii może zamienić się w tłuszcz. Ale chciałbym się zająć dalszym opisem tej ciekawej grupy środków farmakologicznych. Mówiliśmy o tym ,że testosteron w formie estru o przedłużonym działaniu - enanthat ma silnie wyrażone własności androgenne, niekorzystne dla kulturystów. W czasie cyklu dochodzi do zatrzymania w ustroju dużych ilości wody, jonów sodu, wapnia, magnezu, potasu. Może to prowadzić do przejściowego nadciśnienia tętniczego krwi. Fizjologiczna norma ciśnienia dla zdrowego 30 -letniego mężczyzny jest ok.140/85 mmHg w spoczynku , w pozycji leżącej. Jeżeli wartości są wyższe należy skonsultować się z lekarzem. Innym nieprzyjemnym działaniem ubocznym testosteronu jest ginekomastia. Testostosteron wprowadzony do organizmu z zewnątrz konwertuje do estrogenów -hormonów kobiecych , z którymi jest blisko spokrewniony swoją budową chemiczną , stąd pod wpływem większego ich stężenia w organizmie odkładanie się tkanki tłuszczowej wokół sutków. Problem ten zazwyczaj znika sam po skończeniu cyklu ale wskazane może być przyjmowanie tzw. związków antyestrogenowych blokujących receptory estrogenowe w różnych tkankach m.in. w tkance tłuszczowej. Jak często powinien być podawany enanthat testosteronu? Niektóre źródła podają, że powinien być podawany raz na 4 tygodnie. Jednak nowsze badania pokazały , że gdy jest stosowany u pacjentów z taką częstością już po 2 tygodniach występował u nich spadek napędu psychoruchowego i libido ( popędu płciowego) , obniżenie nastroju . Stwierdzono w dalszych badaniach , że już po 5 dniach po podaniu enanthanu jego poziom we krwi gwałtownie maleje. W związku z tym najbardziej optymalne w leczeniu wydaje się podawanie tej formy testosteronu w zastrzykach co 7 dni. Do zrobienia solidnej masy mięśniowej i siły nadaje się enanthat szczególnie w połączeniu z metandienonem, nandrolonem, stanazololem, oxymetholonem. Przykładowe połączenie 2 najbardziej u nas popularnych środków: Enanthat testosteronu 400-500mg tygodniowo + 30mg metandienonu dziennie. Na takim stacku niektórzy kulturyści robią nawet 10 kg masy w ciągu 1 cyklu ( ok. 4-5 tygodni ) Przyjmowany też bywa z innym ardzo silnym anabolikiem doustnym ; oxymetholonem. Oxymetholon zwykle jest stosowany przez kulturytów "zaawansowanych" , a rozbieżność dawkowania , jak w przypadku każdego innego anaboliku jest bardzo duża , od jednej do kilku tabletek 50 mg dziennie. Należy pamiętać, że przy stosowaniu oxymetholonu retencja wody w organizmie jest szczególnie duża i , że nie powinno się go stosować zbyt długo, gdyż stosunkowo szybko receptory w komórkach mięśniowych stają się na niego niewrażliwe

Ze względów czysto praktycznych tabletki 1mg nie są stosowane w dopingu kulturystycznym. Również krem zawierający metandienon nie ma większego zastosowania w kulturystyce ( z wyjątkiem leczenia trudno gojących się ran skóry , które mogły pojawić w wyniku mechanicznego uszkodzenia powłok ciała ).W medycynie krem stosowany jest w leczeniu m.in. trudno gojących się ran , zaburzeniach troficznych skóry , oparzeniach , odmrożeniach ,mechanicznych uszkodzeniach skóry , w owrzodzeniach podudzi , w zmianach po rentgenoterapii i fizykoterapii. Natomiast tabletki mają zastosowanie m.in. w dużej grupie chorób z ujemnym bilansem azotowym (w chorobach jelit , w marskości wątroby ) oraz w oparzeniach, w zanikach mięśniowych , w wyniszczeniu spowodowanym chorobami zakaźnymi np. AIDS , w niektórych chorobach nowotworowych, w anoreksji w stanach zwiększonego zapotrzebowania na białko i aminokwasy. Zwykle jest stosowany w dawkach 10-15 mg dziennie czyli od 2-3 tabletek na 24 godziny. W niemieckiej instrukcji dołączonej do opakowania preparatu Dianabol zaleca się przez pierwsze 3-4 dni przyjmowania dianabolu 20 mg dziennie - 4 tabletki po 5 mg. Po 4 dniach zalecana dawka to 5-10 mg dziennie w dwu dawkach pojedyńczych. Chcę zaznaczyć , że dawki te maja zastosowanie w przypadku leczenia chorób przebiegających z ujemnym bilansem azotowym. W instrukcji dołączonej do oryginalnego rosyjskiego opakowania Metandrostenolonu pisze m.in. , że lek powinien być przyjmowany przed lub w czasie jedzenia. Dawka dla dorosłych zwykle wynosi 10-15 mg na dzień. W niektórych wypadkach , przy wyraźnych wskazaniach lekarskich dawka może być zwiększona do 30-50 mg dziennie, jednorazowo 10 mg. Przy długotrwałym, przewlekłym leczeniu zalecana jest przez producenta dawka dobowa 5-10 mg. Czas leczenia Metandrostenolonem nie powinien przekraczać 4-8 tygodni, a przerwy pomiędzy cyklami leczenia powinny wynosić co najmniej 1-2 miesięcy. W czasie leczenia Metandrostenolonem powinny być przyjmowane z pokarmem odpowiednio większe ilości wartościowego białka zwierzęcego , węglowodanów , soli mineralnych , witamin. Lek powinien być chroniony od światła , przechowywany w temperaturze pokojowej lub niższej. Tyle z rosyjskiej ulotki o zażywaniu Metandrostenolonu. Nas jednak bardziej interesuje zastosowanie metanabolu w kulturystyce. Metanabol jest i chyba długo jeszcze będzie najpopularniejszym anabolikiem w naszym kraju Warto mieć na uwadze to , że jako doustny 17 alfa metylo-steryd jest w znacznym stopniu hepatotoksyczny szczególnie stosowany w większych dawkach niż to zostało podane wyżej (15 mg na dobę) przez okres dłuższy niż 4 tygodnie. Dłuższe stosowanie zawsze powinno się odbywać z jednoczesną kontrolą tzw. wskaźników wątrobowych . Zwykle metandienon stosowany jest w cyklach łącznie z jedną z form domięśniowych testosteronu np: z Omnadrenem 250 , Testosteronem prolongatum , lub Testosteronem propionicum, ale o tym nieco później. Metandienon jest bardzo zbliżony budową chemiczną do związku pokrewnego testosteronu - metylotestosteronu. Zmiana wiązania na podwójne między 1, a 2 atomem węgla w cząsteczce powoduje , że w przeciwieństwie do metylotestosteronu , posiada znacznie silniej wyrażone właściwości anaboliczne , słabiej androgenne. W związku z tym , że posiada jednak działanie androgenne wpływa na układ podwzgórze- przysadka- jądra hamując wydzielanie endogennego ( własnego ) testosteronu o ok.1/3. Silne właściwości anaboliczne powodują duży przyrost masy mięśniowej , szczególnie gdy jest łączony z testosteronem. Dianabol jest środkiem , który szczególnie łatwo aromatyzuje i konwertuje do estrogenów , a duży przyrost masy mięśniowej połączony jest z zatrzymywaniem w tkankach organizmu dużych ilości wody . Dlatego często w kulturystyce używany jest antyestrogen tamoxifen , który przyjmowany równolegle zmniejsza odkładanie wody i zapobiega ginekomasti. Dawka dzienna metandienonu dzielona jest na kilka dlatego , że związek ten posiada krótki okres półtrwania w organizmie. Rozsądny wydaje się podział na 3-4 dawek na dobę przyjmowanych po posiłku. Istnieje forma dopuszczona do obrotu weterynaryjnego na rynku amerykańskim w formie zastrzyków domięśniowych. Dianabol do wstrzykiwań produkowany jest przez meksykańską firmę i pakowany w buteleczki o pojemności 50 ml. 1 ml roztworu zawiera 25 mg czynnego D-bolu. Okres półtrwania tej formy D-bolu w organizmie jest krótszy niż formy doustnej i wynosi ok. 1 godziny , a więc efekt anaboliczny również trwa bardzo krótko. Aby uzyskać jakikolwiek efekt anaboliczny stosując tę formę Dianabolu stosuje się częste wstrzyknięcia podskórne lub domięśniowe , nawet 6 razy dziennie , małych objętości płynu. Warto zaznaczyć , że po podaniu domięśniowym D-bol nie ulega inaktywacji w efekcie pierwszego przejścia przez wątrobę lecz dostaje się , z pominięciem wątroby od razu do tkanki mięśniowej . Nie jest przez to hepatotoksyczny i jest bezpieczniejszy m.in. dla kulturystów obciążonych wywiadem żółtaczkowym . Warto także zaznaczyć , że ze względu na drogę podania również dawki powinny być odpowiednio mniejsze . Przejdźmy teraz do omówienia dawek jakie są stosowane w kulturystyce. Większość źródeł podaje dawki od 15 mg do 50 mg na dobę, w zależności od stopnia zaawansowania i przede wszystkim wyjściowej masy ciała Wyższe dawki niż 50 mg na dobę wydają się zupełnie bezsensowne i mogą powodować nieodwracalne uszkodzenia niektórych organów wewnętrznych ( np. wątroby , trzustki , nerek ) , a także inne niebezpieczne następstwa np. w postaci nadciśnienia , obrzęków , przeciążenia serca ( przyrost wagi jest znacznie szybszy niż zmiany adaptacyjne krążenia , serce " nie nadąża " za szybkim wzrostem wagi ciała ) , łysienia , zmian zapalnych skóry , ginekomastii . To , że przytoczyłem dawki nawet 3 razy większe niż te , które są zalecane zwykle przez lekarzy nie oznacza wcale , że nie można sobie uszkodzić wątroby np. dawką 15 mg metandienonu jeżeli wcześniej chorowaliście na wirusowe zapalenie wątroby lub jesteście szczególnie wrażliwi na ten lek. Przy wszelkich niepokojących objawach np. : zmniejszeniu masy ciała zamiast powiększeniu, zażółceniu skóry , osłabieniu objawach podobnych jak w czasie przeziębienia nudnościach , wymiotach powinno się przerwać cykl i udać do lekarza. Przestrzegam przed przyjmowaniem sterydów z jednoczesnym , nawet okazjonalnym , piciem alkoholu (chciałbym zauważyć , że piwo też zawiera alkohol ).

Temat diety , którą należy stosować w czasie treningu na masę jest poruszany w prawie każdym czasopiśmie i książce zajmującej się kulturystyką. Każdy kto chce zrobić masę mięśniową powinien ich jak najwięcej przeczytać. W tym rozdziale tylko kilka uwag dotyczących odżywiania. Nikt nie zrobi rewelacyjnej masy mięśniowej bez właściwej diety , stosując nawet bardzo duże ilości anabolików. Po pierwsze ważna jest dieta niskotłuszczowa i bez dużej ilości niepotrzebnie przyjmowanych węglowodanów prostych o wysokim indeksie glikemicznym tzn. łatwo zamienialnych w tłuszcz. Nie zwracając uwagi na to co jemy i kiedy jemy osiągniemy obok przyrostu masy mięśniowej równie duży przyrost tłuszczu, którego później będzie się nam trudno pozbyć. Należy przyjmować posiłki często i w miarę możliwości regularnie, ilość dostarczanych z pożywieniem kalorii powinna być większa niż zwykle i dostosowana do wagi ciała, którą posiadamy , a także do wydatku energetycznego , jaki w danym dniu planujemy. Najważniejszym składnikiem pożywienia, który zapewni kulturyście dodatni bilans azotowy są białka i aminokwasy. Dieta człowieka wykonującego pracę o przeciętnym wydatku energetycznym powinna zawierać od 0,8-1 g białka na każdy kilogram masy ciała. Dieta robiącego masę mięśniową kulturysty przeciętnie 2-2,5 g białka na każdy kilogram masy ciała. Węglowodany tak jak w przypadku innych diet kulturystycznych powinny w przeważającej ilości być węglowodanami złożonymi, unikniemy w ten sposób odkładania tłuszczu. I na koniec jeszcze jedna uwaga , powinniśmy pamiętać o dostarczaniu organizmowi większych ilości soli mineralnych i witamin.

W wyniku doświadczeń bardzo wielu kulturystów stosujących sterydy anaboliczne zostały wypracowane najbardziej efektywne modele ich przyjmowania i łączenia. Chciałbym zaznaczyć ,że informacje te nie są poparte żadnymi badaniami naukowymi bowiem takich nikt do tej pory nie prowadził. Poniżej metody uznane przez kulturystów. 1. Metoda łączenia , jednoczesnego przyjmowania 2 lub większej liczby sterydów anabolicznych.. 2. Metoda piramidowa. 3.Metoda zastępowania w czasie cyklu jednego środka innym. 4.Stosowanie niewielkich ilości sterydów między cyklami Najczęstszym i należącym już chyba do klasyki sposobem łączenia sterydów anabolicznych jest jednoczesne przyjmowanie doustnego środka z formą dłużej działającą w zastrzykach np. Metanabol i Omnadren 250 ,Metanabol i Testosteron prolongatum, Deca-Durabolin i doustny Winstrol czy np.Deca-Durabolin i Metanabol to tylko przykłady łączenia środków , które są najbardziej dostępne w Polsce. Takie połączenie jest zupełnie uzasadnione po pierwsze z tego względu ,że dwa różne środki o odmiennej budowie chemicznej mają punkt uchwytu w zupełnie innych receptorach, po drugie okres półtrwania doustnych środków jest rzędu kilku godzin ,a wstrzykniętych domięśniowo w zawiesinie olejowej kilka do kilkunastu dni. Stosowanie ich łącznie zapobiega nagłym spadkom stężenia we krwi co równoznaczne jest z przerwaniem działania anabolicznego i zahamowaniem rozwoju masy mięśniowej. Metoda piramidowa polega na stopniowym zwiększaniu dawki przyjmowanego środka w czasie cyklu. Na przykład w pierwszym tygodniu 4 tabletki Metanabolu, w drugim 5, w trzecim i czwartym 6, w piątym znowu 5, w szóstym 4 tabletki. Prawda o sterydach anabolicznych jest niestety taka , że nigdy przyrosty masy mięśniowej nie będą tak duże jak w czasie pierwszego cyklu , a najlepsze są te cykle , które są najkrótsze i dają najmniej efektów ubocznych. Niestety w miarę trwania cyklu dawki , które były stosowane do tej pory przestają być efektywne i nie dają przyrostu masy, związane to jest z desensytyzacją receptorów androgenowych oraz zjawiskiem regulacji w dół wyżej wspomnianych receptorów . Streszczając to w jednym zdaniu receptory stopniowo przestają reagować na znajdujący się w krwioobiegu środek anaboliczny. Stopniowe zmniejszanie dawki też ma swoje uzasadnienie . Nagłe przerwanie przyjmowania pochodnych hormonów, jakimi są sterydy anaboliczno-androgenne mogło by spowodować dramatyczne zachwianie i tak sztucznie uzyskanej równowagi biochemicznej i metabolicznej w organizmie. Przy którym wypadnięcie funkcji hormonów płciowych w zablokowanym układzie podwzgórzowo-przysadkowo-gonadalnym nie jest najgroźniejszym powikłaniem. Z tego samego powodu - zmniejszenie liczby aktywnych receptorów androgenowych , ma uzasadnienie zamiana w czasie cyklu jednego środka i zastąpienie go innym np. zmiana jednego środka doustnego na inny doustny o zupełnie innej budowie chemicznej. To samo dotyczy środków w zastrzykach. Nowy środek zaczyna działać na inne receptory , które są aktywne i nie uległy wysyceniu. Często praktykowane jest stosowanie sterydów anabolicznych między cyklami przez zaawansowanych kulturystów . Jest to tak zwane łączenie w celu zatrzymania uzyskanej w czasie cyklu masy mięśniowej . Nawet małe ilości sterydów anabolicznych stosowane między dwoma kolejnymi cyklami powodują jedynie zablokowanie receptorów bez większych efektów anabolicznych , stwarzając jednocześnie duże ryzyko wystąpienia patologicznych zmian w wątrobie. Nic nie jest tak szkodliwe jak przewlekłe, nie kończące się po maksymalnie 12 tygodniach, przyjmowanie sterydów , szczególnie doustnych 17 alfa alkilowanych. Jeżeli ktoś nie jest w stanie przerwać przyjmowania sterydów anabolicznych po zakończeniu cyklu ze względu na obawę utraty uzyskanej masy mięśniowej, to można zupełnie jednoznacznie stwierdzić ,że jest od nich uzależniony. W tym kryje się kolejne ryzyko przyjmowania sterydów anabolicznych. Moim zdaniem stosowanie jakichkolwiek dawek sterydów anabolicznych między cyklami nie powinno być praktykowane. Przy maksymalnej liczbie cykli w roku 2-3 , okres między nimi powinien służyć do ponownego uwrażliwienie receptorów i przygotowanie organizmu do kolejnego cyklu.

Indeks terapeutyczny lub inaczej stosunek działania anabolicznego do androgennego jest parametrem charakterystycznym dla każdego sterydu anabolicznego . Jak już to było podkreślone żaden nawet najlepszy steryd anaboliczny nie jest pozbawiony działań androgennych. Klasycznym sterydem anaboliczno-androgennym jest testosteron . Wytwarzany już w życiu płodowym odpowiedzialny jest za powstawanie narządów płciowych , w okresie dojrzewania u młodego chłopca jest odpowiedzialny za rozwój zewnętrznych narządów płciowych, charakterystyczne owłosienie ciała, zmianę barwy głosu, wzrost libido. Są to wszystko działania androgenne testosteronu, ale wiadomo też , że w okresie dojrzewania testosteron odpowiedzialny jest również za pogrubienie kości , rozwój mięśni, wzrost wytrzymałości , jest to związane z własnościami anabolicznymi testosteronu. Era badań nad testosteronem rozpoczęła się od 1935 roku, kiedy po raz pierwszy zsyntetyzowano go w laboratorium. Od tego czasu do dzisiaj trwa okres stałego rozwoju środków z grupy sterydów anaboliczno-androgennych. Ostatnim wyzwaniem dla naukowców jest AIDS i związany z nim zespół utraty beztłuszczowej masy ciała prowadzący w szybkim czasie do kalectwa. W laboratoriach uniwersyteckich prowadzone są badania nad syntezą sterydu anabolicznego o jak największym indeksie terapeutycznym , pozbawionego działań androgennych i innych niekorzystnych działań ubocznych Wskaźnik terapeutyczny dla testosteronu został przyjęty jako 1 tzn. posiada on równie silne własności anaboliczne co androgenne. Jak do tej pory najbardziej obiecujący jest oxandrolon, steryd anaboliczny o wysokim indeksie terapeutycznym , wynoszącym ok. 13, ma on już bogatą historię , udokumentowaną sukcesami w leczeniu zespołu utraty w AIDS. Wracając do historii zastosowania nowopowstałego (1935 rok) testosteronu w medycynie i kulturystyce. Już w 40 roku był stosowany wśród elity kulturystów i ciężarowców. W medycynie w latach 30 i 40- tych znalazł zastosowanie w leczeniu gruźlicy , cukrzycy, gangreny, paraliżu, grypy, gruźlicy , migreny. Jak widzimy stosowany był często bez uzasadnienia , uważany za złoty środek na wszystko. Później stosowany w leczeniu m.in. impotencji, niedokrwistości, złamań kości, aż do obecnych zastosowań w medycynie. Jak do tej pory nie udało się dokładnie stwierdzić jaki jest związek indeksu terapeutycznego z budową chemiczną , na drodze empirycznej stwierdzono , że pewne zmiany w strukturze testosteronu powodują zmianę wartości indeksu terapeutycznego z przewagą działania anabolicznego lub androgennego.

Produkowane obecnie sterydy anaboliczne można podzielić na 3 grupy: doustne sterydy anaboliczne ( np. Metanabol ) sterydy anaboliczne do wstrzyknięć domięśniowych na podłożu olejowym ( Enanthat testosteronu ) sterydy anaboliczne do wstrzyknięć domięśniowych na podłożu wodnym ( HCG ). Doustnie przyjmowane sterydy anaboliczne są najczęściej 17 alfa alkilowanymi pochodnymi testosteronu. Cząsteczka sterydu doustnego jest tak skonstruowana by substancja czynna nie uległa inaktywacji pod wpływem soku żołądkowego . Następnie wspomniana cząsteczka ulega wchłonięciu w dwunastnicy i jelicie cienkim, stąd żyłą wrotną dostaje się do wątroby. W wątrobie znaczna część przyjętego sterydu ulegałaby metabolizmowi w tzw. efekcie pierwszego przejścia , dlatego cząsteczki doustnych sterydów anabolicznych są zmodyfikowane najczęściej poprzez dołączenie do cząsteczki podstawnika w pozycji 17 alfa . Zwykle w tym miejscu przyłączona jest grupa metylowa lub etylowa. Warto w tym miejscu wspomnieć że właśnie te podstawniki odpowiedzialne są za działanie hepatotoksyczne doustnych sterydów anabolicznych. Doustne sterydy anaboliczne zwykle dopiero po kilku dniach stosowania wykazują takie stężenie w osoczu krwi, że mogą wywoływać efekty biologiczne w postaci dodatniego bilansu azotowego. Okres półtrwania doustnych sterydów anabolicznych jest krótki np. dla Metanabolu 4 godziny co oznacza , że po 4 godzinach jego stężenie w osoczu krwi jest o połowę mniejsze. Wynikają z tego ważne praktyczne wnioski..Aby utrzymać stężenie leku na stałym poziomie powinien on być przyjmowany w dawkach podzielonych co najmniej 4 razy dziennie. Doustnymi sterydami anabolicznymi najbardziej dostępnymi w Polsce są Metanabol, Mesteron, Winstrol, Primobolan. Metandrostenolon. Preparaty na podłożu olejowym do wstrzyknięć domięśniowych są drugą dużą grupą anabolików. Należą do niej tak znane związki jak estry testosteronu enanthat, propionian, cypionat, a także Primobolan czy Deca-Durabolin i Durabolin. Preparaty te są najczęściej podawane głęboko do pośladka grubą igłą 8 i grubszą , przez cieńsze igły preparat , który jest oparty na roztworze olejowym nie przechodzi. Przy podawaniu domięśniowym istnieje niebezpieczeństwo zakażeń szczególnie przy używaniu niesterylnego sprzętu: AIDS, żółtaczka zakaźna inne choroby przenoszone tą drogą . Przy używaniu środków nieznanego pochodzenia , często są to podróbki przygotowywane w wysoce niesterylnych warunkach istnieje niebezpieczeństwo zakażeń bakteryjnych , które mogą prowadzić do niebezpiecznych następstw, a stosunkowo najłagodniejszym z nich jest ropień pośladka. Chciałbym również w tym miejscu ostrzec Cię , że kupując preparat nieznanego pochodzenia , który nie jest przepisany na receptę i wykupiony w aptece , zawsze ryzykujesz przyjmując go, zakażeniem na przykład wirusem żółtaczki lub HIV. Przy wprowadzaniu grubej igły do pośladka istnieje niebezpieczeństwo uszkodzenia nerwu kulszowego. Wszystkie preparaty na podłożu olejowym powinny być przechowywane w temp. ok. 8 stopni C oraz chronione od światła , przechowywane w innych warunkach po pewnym czasie ulegają inaktywacji. Wracając do własności sterydów na podłożu olejowym, zwykle są to pochodne testosteronu, w których w miejsca 17 beta lub 19 cząsteczki testosteronu przyłączono cząsteczki kwasów tłuszczowych. Im dłuższa cząsteczka kwasu , posiadająca więcej atomów węgla tym dany ester wykazuje dłuższy okres działania biologicznego w organizmie. Przykładem może być propionian testosteronu, który posiada krótki łańcuch węglowy, a jego półokres trwania w organizmie wynosi 1-2 dni i enanthat testosteronu o dłuższym łańcuchu , który może być wstrzykiwany co 8-14 dni. Podawanie domięśniowe preparatów ma również inne ważne implikacje. Unikamy w ten sposób efektu pierwszego przejścia przez wątrobę. Preparat ulega stałemu powolnemu wchłanianiu z miejsca podania, a następnie dostaje się bezpośrednio do krwi gdzie łączy się z białkami transportowymi i w tej postaci stanowi pulę rezerwową , która może być wykorzystana w każdej chwili. Najczęstsze postaci sterydów anabolicznych na podłożu olejowym zawierają od 10 do 250 mg substancji czynnej w 1 mililitrze roztworu. Preparaty na podłożu wodnym - HCG, meksykański Dianabol, posiadają krótszy okres półtrwania niż preparaty olejowe tzn. od kilku godzin do 1-2 dni , ale są one interesujące z tego względu , że podawane domięśniowo dostają się bezpośrednio do krwioobiegu z pominięciem wątroby nie są więc tak szybko metabolizowane.

1. W przypadku chorób przebiegających z ujemnym bilansem azotowym. 2. Anemia aplastyczna. 3. Obrzęk naczynioworuchowy. 4. Impotencja ,zaburzenia poterncji, męskie klimakterium. 5. Męski środek antykoncepcyjny. 6. Hipogonadyzm gonadotropowy. 7. Osteoporoza. 8. Atrofie mięśniowe. 9. Stany kachektyczne. 10. Rekonwalescencja. 11. Długotrwała terapia kortykosterydowa. 12.Oparzenia. 13. Złamania , stany po operacjach ( szczególnie u pacjentów sztucznie żywionych przez zgłębnik, łącznie z hiperalimentacją roztworami glukozy , aminokwasów, lipidów). 14. W marskości wątroby i przewlekłych zapaleniach wątroby. 15. W tzw. zespole utraty masy waste syndrom w AIDS , w którym dochodzi do szybkiej utraty beztłuszczowej masy ciała (spalenie tkanki mięśniowej prowadzące do kalectwa). 16. Reumatoidalne zapalenie stawów. 17.U pacjentów leczonych cytostatykami i radiologicznie z powodu nowotworów , po zakończeniu leczenia tymi środkami. 18. U pacjentów poddanych dializie , cierpiących na ostrą niewydolność nerek. 19. Mogą być stosowane jako leki towarzyszące w terapii kortykosterydami ( eliminują niekorzystne ogólnoustrojowe działanie kataboliczne kortykosterydów ) bowiem sterydy anaboliczne nie znoszą i nie osłabiają leczniczego działania tej grupy leków 20. Zastosowanie , które w naszym kraju jest nie zgodne z prawem ; w sporcie amatorskim i wyczynowym , w celu zwiększenia wydolności organizmu, siły lub dla uzyskania przyrostu masy mięśniowej.

W organizmie człowieka można znaleźć dwa rodzaje receptorów dla interesujących nas hormonów anabolicznych : dla hormonów peptydowych ( np. hormon wzrostu ) oraz dla hormonów steroidowych ( np. androgeny ). W tym rozdziale zajmiemy się receptorami androgenowymi , oznaczanymi- (RA). W krwioobiegu androgeny krążą zarówno w postaci wolnej jak i związanej z białkami nośnikowymi , jak już wspominałem tylko wolna postać hormonu może się połączyć z receptorem, androgeny połączone z białkami nośnikowymi stanowią rezerwę . Postać związana nie może być zmetabolizowana i wydalona z organizmu. Hormony peptydowe ( GH , hormony tarczycy, LH ) nie są związane z nośnikami przez to ich okres półtrwania , a co za tym idzie aktywność biologiczna w organizmie jest znacznie krótsza, rzędu kilku minut. Receptory androgenowe są strukturami składającymi się z dwóch części , jedna z nich rozpoznaje hormon i łączy się z nim na zasadzie komplementarności ( hormon i receptor pasują do siebie jak „ klucz do zamka " ). Druga część receptora jest odpowiedzialna za śródkomórkowe efekty biologiczne ( w komórkach mięśni prążkowanych za syntezę białka ). Receptory dla hormonów steroidowych znajdują się wewnątrz komórki , w jej cytoplazmie, w przeciwieństwie do GH , LH , HCG , które mają receptor na powierzchni komórki. Po wniknięciu do wnętrza komórki cząsteczka hormonu steroidowego łączy się z receptorem cytoplazmatycznym , po przyłączeniu cząsteczki receptor ulega aktywacji. W wyniku aktywacji kompleks hormon-receptor może wnikać do jądra komórkowego. Według innych źródeł do aktywacji dochodzi w jądrze komórkowym, ale dla zrozumienia dalszej części opisu jest to nie istotne. W jądrze komórkowym kompleks hormon-receptor wiąże się z DNA. Do połączenia hormon DNA dochodzi w miejscu odpowiedzi hormonalnej ( hormone response element HRE ) helisy DNA na końcu 5 `. Nastepuje transkrypcja genu na mRNA , mRNA podlega translacji w wyniku której powstają białka odpowiedzialne za swoistą odpowiedż biologiczną. Na proces transkrypcji i późniejszej translacji ma wpływ wiele czynników , które tutaj dla uproszczenia zostały pominięte. Ciekawe jest to ,że receptory androgenowe (RA) wykazują swoistość zarówno dla testosteronu jak i dihydrotestosteronu , wyrażającą się poprzez identyczne efekty biologiczne. DHT cechuje się kilkukrotnie większym powinowactwem do tychże receptorów , blokując tym samym dostęp dla testosteronu. W czasie rozwoju płodu DHT odpowiedzialny jest za pierwszorzędowe cechy płciowe natomiast testosteron za powstawanie i rozwój zewnętrznych narządów płciowych. Po połączeniu cząsteczki hormonu z receptorem błony komórkowej dochodzi do uaktywnienia enzymu błony komórkowej o nazwie cyklaza adenylowa , który przekształca ATP w cAMP, nazywany drugim przekaźnikiem . Warto w tym miejscu zwrócić uwagę , że receptor błonowy jest w przeciwieństwie do receptora cytoplazmatycznego zbudowany z 3 podjednostek. cAMP aktywuje tzw. kinazy białkowe cAMP zależne. Kinazy białkowe aktywują wiele białek komórkowych , które są odpowiedzialne za powstawanie efektów biologicznych działania określonego hormonu. Ostatnio modny jest temat down-regulation np. w odniesieniu do beta 2 agonistów (clenbuterol ) Podobne zjawisko "regulacji w dół" zachodzi w przypadku hormonów peptydowych. Ekspozycja receptorów na większe niż fiziologiczne stężenia hormonów prowadzi po pewnym czasie do braku efektu biologicznego w postaci syntezy odpowiednich białek W przypadku beta 2 receptorów ,w czasie stosowania clenbuterolu , już po 2 dniach ma miejsce osłabienie jego działania , dlatego zwykle jest stosowany w cyklu: przyjmowany przez 2 dni , po czym następują 2 dni przerwy. Po 2 tygodniach przyjmowania clenbuterolu zwykle następuje 3 tygodniowa przerwa na odbudowanie receptorów gdyż dalsze stosowanie nie daje efektu termogenicznego w postacji spalania tkanki tłuszczowej. Zjawisko down-regulation w przypadku hormonów peptydowych polega najprawdopodobniej na rozpadzie cząsteczki cyklazy adenylowej, która nie spełnia już swojej funkcji .Po pewnym czasie dochodzi do odbudowy receptorów , które uległy sekwestracji czyli rozpadowi .

Testosteron wytwarzany jest w komórkach śródmiąższowych jądra ( komórkach Leydiga ), każdego zdrowego mężczyzny., pod wpływem, o czym już wspominałem ,LH - hormonu wytwarzanego przez część gruczołową przysadki. .Jądra produkują dziennie od 4 do 10 mg testosteronu. W organizmie kobiet testosteron jest produkowany przez korę nadnerczy w ilości średnio 10- krotnie mniejszej. Obok jąder testosteron jest u mężczyzn wytwarzany także przez nadnercza ,jednak ze względu na jego niewielkie ilości nie ma on u dorosłego mężczyzny większego znaczenia. Jądra wytwarzają także wiele innych androgenów. Ze względu na wytwarzaną ilość znaczenie mają tylko androstendion (ok.1mg na dobę), androstendiol, dehydroepiandrosteron ( DHEA), które są bezpośrednimi prekursorami dla testosteronu, oraz dihydrotestosteronu (DHT). DHT powstaje poprzez redukcję zachodzącą w cząsteczce testosteronu pod wpływem enzymu alfareduktazy. Dihydrotestosteron nie ulega przemianie do estrogenów ( to znaczy nie aromatyzuje ) i posiada kilkukrotnie większą zdolność do łączenia się z receptorami androgenowymi w tkankach obwodowych. Wydawać by się więc mogło, że jest to wymarzony hormon anaboliczny dla kulturystów, jednak stwierdzono , że posiada on głównie powinowactwo do receptorów w gruczołach łojowych skóry i receptorów w mieszkach włosowych będąc odpowiedzialnym za łysienie typu męskiego. Jest to jedno z działań ubocznych męskich hormonów plciowych , które posiadają własności androgenne oraz testosteronu dostarczanego w większych ilościach z zewnątrz. Androgeny ulegają przekształceniu przez alfa-reduktazę do DHT , który jest odpowiedzialny jak już wspomniałem,. za przetłuszczoną skórę w czasie cyklu i za wypadanie włosów. Dodatkowym niekorzystnym efektem wysokiego stężenia DHT w surowicy krwi jest jego większe powinowactwo do receptorów androgenowych niż testosteronu i innych syntetycznych sterydów anabolicznych. DHT po związaniu z tymi receptorami wywiera prawie wyłącznie działanie androgenne nie pozwalając na przyłączenie się do receptorów innych sterydów anabolicznych , które cechują się wyższym indeksem anabolicznym (wykazują przewagę efektów anabolicznych w postaci syntezy białka mięśni przy niewielkich działaniach androgennych ) . Zaznaczę jeszcze ,że dla testosteronu przyjmuje się wartość indeksu anaboliczno-androgennego jako 1 tzn., że działa on z jednakową siłą anabolicznie i androgennie. Szczególnie ulubione przez kulturystów są te syntetyczne anaboliki 2-giej generacji , które mają niewielkie uboczne działania androgenne. Mam tutaj na myśli np. nandrolon . Teraz ,krótko zajmijmy się dystrybucją endogennego (tj. tego wytwarzanego przez jądra ) testosteronu.

Do powstawania testosteronu dochodzi w komórkach śródmiąższowych jądra znanymi także pod nazwą komórek Leydiga. Związkiem prekursorowym w szlaku powstawania testosteronu jest cholesterol. W komórkach Leydiga dochodzi do odłączania łańcucha bocznego cholesterolu i powstawania prekursora androgennych hormonów steroidowych pregnenolonu. Za ten etap powstawania testosteronu odpowiedzialny jest hormon luteinizujący LH , a także dostarczany z zewnątrz HCG czyli gonadotropina kosmówkowa. W jądrach ludzkich testosteron powstaje na drodze 2 odmiennych szlaków metabolicznych 1. szlak progesteronowy lub inaczej delta 4 oraz 2. szlak dehydroepiandrosteronowy - delta 5. U człowieka większa część testosteronu powstaje w szlaku delta 4. Podczas przejścia przez watrobę , w efekcie tzw. pierwszego przejścia ok. połowa testosteronu ulega metabolizmowi do 17- ketosterydów androsteronu i etiocholanolonu , które po połączeniu z kwasem glukuronowym i siarkowym dostają się do moczu i są wydalane z ustroju. Związki przejściowe zostały przedstawione na powyższym rysunku. Związkami prekursorowymi testosteronu są m.in. dehydroepiandrosteron (DHEA),androstendio,n androstendiol. Są to nazwy suplementów obecnie modnych w kulturystyce, mających podnosić poziom naturalnego testosteronu. Jak na razie są traktowane jako suplementy i nie są jeszcze na liście środków dopingujących. Do tej pory potwierdziło się jedynie , że u kobiet przyjmowanie androstendionu powoduje wzrost poziomu testosteronu. Trudno się temu dziwić ,że ich skuteczność jest tak niewielka ,nie oczekujmy , że po zjedzeniu dużej ilości cholesterolu lub przyjęciu w zastrzyku progesteronu , które są również prekursorami testosteronu , nagle wzrośnie nam poziom testosteronu. Testosteron może być również uznawany jako związek prtekursorowy , bowiem powstają z niego dihydrotestosteron DHT , wykazyjący kilkukrotnie silniejsze działanie androgenne niż testosteron, oraz estrogeny estradiol i estron.

Zacznijmy od opisu mechanizmu , w którym wydzielany jest w organizmie każdego zdrowego mężczyzny testosteron. Opiera się on na zasadzie wzajemnego sprzężenia zwrotnego zarówno dodatniego jak i ujemnego między trzema składnikami układu: podwzgórzem , przysadką i gonadami. Podwzgórze , podobnie jak przysadka są częściami ludzkiego mózgu. W tym pierwszym wydzielane są krótkie polipeptydy nazywane liberynami i statynami. Te dwa rodzaje hormonów tropowych podwzgórza posiadają przeciwstawne działanie: liberyny-pobudzają wydzielanie odpowiednich hormonów przysadkowych natomiast statyny (posiadają je tylko niektóre hormony przysadkowe) -hamują to wydzielanie. Najważniejsze neuropeptydy podwzgórza to somatoliberyna i somatostatyna regulujące wytwarzanie hormonu wzrostu przez przysadkę, tyreoliberyna, stymuluje wytwarzanie hormonów tarczycy, gonadoliberyna pobudza wytwarzanie w przysadce LH i FSH , ,kortykoliberyna uwalnia ACTH ,a melanostatyna hamuje wytwarzanie MSH. Wszystkie te regulujące peptydy wytwarzane są przez podwgórze pulsacyjnie,a ich stężenie w osoczu w związku z tym waha się w dużych granicach. Okres półtrwania tych peptydów w organizmie jest krótki i waha się od kilku do kilkudziesięciu minut. Dla zrozumienia dalszej części tej książki zajmiemy się jedynie gonadoliberyną , która jest również oznaczana skrótem Gn-RH .Niektórzy badacze podają ,że istnieją dwie liberyny gonadalne : jedna z nich - stymulująca wytwarzanie LH - luliberyna druga , pobudzająca wytwarzanie FSH- foliberyna. Dla uproszczenia opisu przyjmiemy, że jest tylko jedna gonadoliberyna GnRH pobudzająca wytwarzanie zarówno LH jak i FSH.GnRH podobnie jak inne neuropeptydy podwzgórzowe uwalniana jest z zakończeń aksonalnych komórek neuroendokrynnych w okolicy eminentia medialis , a stąd tak zwanym krążeniem wrotnym dostaje się do przedniego płata przysadki pobudzając wytwarzanie LH i FSH. Okres półtrwania GnRH w organizmie jest krótki , rzędu kilku minut ale należy pamiętać o tym, że peptyd ten jest uwalniany w porcjach wielokrotnie w ciągu dnia (kilkanaście razy).Testosteron w mechanizmie wcześniej wspomnianego sprzężenia zwrotnego ujemnego , działa hamująco na wytwarzanie GnRH. Zbudowane są z 2 podjednostek alfa i beta przy czym aktywność biologiczna związana jest z jednostką beta. Lutropina inaczej LH lub gonadotropina B u mężczyzn pobudza wydzielanie testosteronu z komórek Leydiga (środmiąższowych) w jądrach. Warto zaznaczyć ,ze podobnie jak wspomniana wcześniej GnRH LH jest wydzielane do krwioobiegu cyklicznie - kilkunastokrotnie w ciągu doby. Dłuższa ekspozycja komórek śródmiąższowych jądra na LH nie prowadzi do ciągłego podwyższonego stężenia testosteronu w osoczu , odpowiedzialne jest za to tzw. zjawisko down regulation tzn. upraszczając problem, po pewnym czasie ,dochodzi do zmniejszenia wrażliwości receptorów błonowych komórek śródmiąższowych jądra na napływający stale w dużych ilościach LH i dochodzi do spadku stężenia testosteronu w osoczu. Hormon folikulotropowy FSH, gonadoliberyna A nie jest odpowiedzialny za wytwarzanie w organizmie mężczyzny żadnego hormonu. Przyjmuje się ,że FSH pobudza procesy prowadzące do powstawania plemników. FSH działa na komórki Sertolego w jądrach wiążąc się z ich receptorami błonowymi ,pobudza wytwarzanie białka wiążącego androgeny ABP , bierze więc pośrednio udział w metabolizmie testosteronu. Warto również wspomnieć ,że w komórkach Sertolego dochodzi do przekształcenia testosteronu w dihydrotestosteron , którego własności androgenne są kilkukrotnie silniej wyrażone niż testosteronu. W wyniku długotrwałego podawania z zewnątrz (w postaci np. zastrzyków) testosteronu , dochodzi do zahamowania (sprzężenie zwrotne ujemne) wydzielania LH i FSH oraz GnRH. Jednym z objawów , obok spadku produkcji testosteronu, jest oligospermia - zmniejszenie liczby plemników w nasieniu. Ich liczba stopniowo wraca do wartości wyjściowych po zaprzestaniu przyjmowania egzogennego( pochodzącego z zewnątrz) testosteronu. Przysadka mózgowa jest niewielkim gruczołem należącym do mózgowia o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania organizmu człowieka. Zbudowana jest z 2 części , przedniej i tylnej (zwanej też częścią nerwową). Do części nerwowej przysadki transportowane są z komórek nerwowych podwzgórza 2 neuropeptydy oksytocyna i wazopresyna (ADH) , które następnie dostają się stąd do krwioobiegu. Opis działania tych hormonów znajdzie Czytelnik w każdym podręczniku endokrynologii. My zajmiemy się przednim płatem przysadki. Są tutaj wydzielane m.in. hormony , które nas szczególnie interesują, mam na myśli lutropinę LH , folitropinę FSH oraz hormon wzrostu GH lub inaczej somatotropina ( STH). Zarówno LH jak i FSH są hormonami glikoproteinowymi i łączą się w komórkach docelowych w jadrach z receptorem błony komórkowej. Zarówno LH jak i FSH .

Sterydy anaboliczne są grupą leków, pochodnych testosteronu, produkowanych i wprowadzanych na rynek w latach 40 - tych naszego wieku. Równocześnie z zastosowaniem testosteronu i jego pochodnych anaboliczno - androgennych w medycynie, rozpoczęto ich stosowanie w różnych dyscyplinach sportu, przede wszystkim siłowych, w celu poprawienia uzyskiwanych wyników. Zastosowanie w kulturystyce, dla zwiększenia masy mięśniowej, ma swój początek w latach 50 - tych i 60 - tych. Od tej pory pojawiały się coraz to nowsze odmiany leków, z równoczesnym wycofywaniem z obrotu preparatów starszych. Nowym impulsem do prowadzenia badań naukowych nad tą grupą leków i nadzieją na wytwarzanie coraz to lepszych, pozbawionych działań ubocznych anabolików jest AIDS. W AIDS dochodzi nie tylko do utraty naturalnej odporności organizmu, ale także do znacznej i prowadzącej do kalectwa, utraty beztłuszczowej masy ciała ( głównie mięśni ). Najbliższe lata powinny przynieść nam nowe silnie, anabolicznie działające leki, pozbawione ubocznych działań androgennych.