Korzeń nieba - o Żeń-szeniu i Jego krewnych

[Kazam]

Korzeń nieba - o Żeń-szeniu i Jego krewnych

Tradycyjna medycyna chińska jest sztuką, zdrowia. W pierwszym wielkim chińskim dziele medycznym, zatytułowanym Zasady medyczne Żółtego Cesarza (III wiek p.n.e.), podkreśla się ten czynnik wyraźnie: „Mądry lekarz nigdy nie leczy choroby, on zapobiega chorobie. Mądry mąż stanu nigdy nie przynosi swemu krajowi pokoju, on utrzymuje pokój w kraju. Jeśli lekarz czeka, aż się choroba rozwinie, lub mąż stanu czeka, aż zaczną się niepokoje, jest już za późno, aby jedno wyleczyć, a drugiemu zapobiec. To tak, jakby wykuwało się broń dopiero wtedy, kiedy jest wojna". Jednocześnie w medycynie stosowano taoistyczną teorię yin i yang. Yin i yang to dwie siły kosmiczne, które się wzajemnie warunkują i tworzą bieguny jedności. Cały wszechświat jest wyrazem ciągłej, zmiennej gry pomiędzy tymi dwiema energiami. Filozofia taoistyczna dzieli dziesięć tysięcy istot wedle tych obu zasad. Yin kojarzy się z pierwiastkiem żeńskim, ciemnością i ziemią, yang natomiast z pierwiastkiem męskim, z jasnością i z niebem. Wszechświat jest tak długo nienaruszony, jak długo yin i yang, ziemia i niebo są ze sobą harmonijnie powiązane. W regułach medycznych podaje się: „Mogą wybuchnąć wszelkiego rodzaju choroby, jeśli człowiek jest narażony zbyt długo na działanie wiatru, deszczu, zimna czy gorąca; jeśli powstanie brak równowagi między yin i yang, albo wskutek wielkiej radości lub najgłębszego cierpienia, wskutek nieregularnego odżywiania, niekorzystnych warunków życiowych lub obawy i strachu". Chińska medycyna ma na celu utrzymanie w człowieku harmonii między yin i yang. Dlatego taką wagę przywiązuje się do tak zwanych leków „harmonizujących".

Najlepsze spośród tych leków prewencyjnych to preparaty żeń-szenia, ponieważ żeń-szeń utrzymuje równowagę między yin i yang. Żeń-szeń daje energię zarówno yin, jak i yang. Leków nie przyjmuje się dopiero wtedy, kiedy człowiek jest chory; przyjmuje się je po to, aby pozostać zdrowym. Choroba jest dla medycyny chińskiej nie sumą symptomów, lecz wyrazem zakłóconej harmonii między yin i yang. Kiedy zapowiada się taka dysharmonia, na przykład stwierdza się zbyt dużą koncentrację yang w jakiejś części ciała, przyjmuje się lek, który do tej części ciała dostarcza więcej yin. Ten sposób prowadzi do ponownego ustanowienia harmonii, a nie do leczenia symptomu. Impotencja, słaba płodność, oziębłość płciowa, przedwczesny wytrysk nasienia lub po prostu wyczerpanie też nie są symptomami choroby, lecz znakami zakłóconego stosunku yin i yang. Ponieważ przypadłości seksualne nie tak łatwo wyleczyć, Chińczycy starają się do nich nie dopuszczać. Znamienny jest fakt, że istnieją dwa określenia na afrodyzjaki: nazywają się one „środkami wiosennymi" albo „lekami na yin i yang". Przyjmuje się je zapobiegawczo i w miarę możności bez przerw. Afrodyzjaka nie zażywa się wówczas, kiedy jest jużza późno, lecz bierze się go po to, aby utrzymać zdrowe, pełne radości, przyjemne i aktywne życie seksualne. Należy zawczasu unikać obniżenia lub zaniku przeżyć seksualnych. Dlatego też przede wszystkim zażywa się żeń-szeń. Żeń-szeń jest najbardziej znanym lekiem harmonizującym Azji i jednym z najstarszych leków świata. Obecnie nie da się ściśle ustalić, kiedy zaczęto stosować żeń-szeń. Cudowna roślina, której nazwa znaczy „korzeń w ludzkiej postaci", wspomniana jest już w najstarszych pismach. Przeważnie mówi się o leczniczym winie żeń-szeń. Przypuszczalnie wino było pierwszym chińskim lekiem. Pojawia się już w archaicznych inskrypcjach wyroczni. Korzenie żeń-szenia znajdowano dawniej tylko w bardzo odległych okolicach Korei. Ponieważ trafiały się one rzadko, były niesłychanie drogie. Cena wzrastała, kiedy korzeń miał kształt przypominający postać ludzką. Najważniejsze korzenie, przeznaczone tylko dla cesarzy, podobne były do mężczyzny z członkiem w chwili erekcji.

Wokół poszukiwań tak pożądanego korzenia narosło wiele legend i bajek. Mówiono, że w korzeniu żyje duch w postaci ludzkiej, który jednoczy się erotycznie z poszukiwaczem żeń-szenia. Wykopywaniu korzenia towarzyszyły rytuały, które miały udobruchać duchy i nie dopuścić do zakłócenia harmonii w lesie. Korzeń miał zawsze duży wpływ na decyzje natury politycznej. Żeń-szeń uważano za korzeń nieba, czczono go w sposób rytualny i w całej Azji wschodniej stawiano na pierwszym miejscu wśród dziesiątków tysięcy ziół. W dawnych legendach twierdzono nawet, że spożycie korzenia żeń-szenia dopomaga do wiecznego życia. Brzmiało to tak: „Po trzystu latach z korzenia powstaje istota w postaci ludzkiej, która wynurza się z ziemi. Zajmuje miejsce między ziemią a niebem. Jej krew jest biała. Kto ten korzeń pije, obdarzony jest wiecznym życiem i wiecznym zdrowiem". Dla Chińczyków wiedza zielarska była od początku medycyną doświadczalną. W Księdze księcia Huaiana czytamy o legendarnym pierwszym zielarzu świata: „Sheng Nong wypróbował smak ziół i wody wielu źródeł i studni, aby ludzie wiedzieli, które są słodkie, a które gorzkie. Bywały dni, że Sheng Nong wypróbowywał siedemdziesiąt rodzajów trujących ziół". Najstarsze, przypisywane Sheng Nongowi, dzieło zielarskie wspomina już o „korzeniu w ludzkiej postaci". „Żeń-szeń wzmacnia pięć organów (serce, śledzionę, płuca, nerki, wątrobę), uspokaja duchy życia harmonizując duszę, usuwa lęki, odpędza złe moce, nadaje blask oczom, otwiera rozum, rozjaśnia nasze myśli, a przyjmowany przez długi czas wzmacnia ciało i w ten sposób przedłuża życie". Aż dziwne, że ten pogląd w ciągu ostatnich tysiącleci bynajmniej nie uległ zmianie. We wszystkich krajach pozostających pod wpływem kultury chińskiej zużywa się każdego dniabardzo duże ilości żeń-szenia. Tego olbrzymiego popytu już od dawna nie daje się zaspokoić dziko rosnącymi korzeniami. W ciągu stuleci wypróbowano rozmaite metody uprawiania żeń-szenia. Dziś istnieją w Chinach, w Korei, w Japonii, Wietnamie i Stanach Zjednoczonych olbrzymie plantacje żeń-szenia. Dzięki temu żeń-szeń jest tani i dostępny dla każdego. Lecz dzikie korzenie z Korei jeszcze dziś sprzedaje się po astronomicznych cenach, jeśli mają kształt antropomorficzny lub falliczny. Bo tylko takie uważane są za prawdziwe afrodyzjaki o działaniu profilaktycznym. W Chinach podobno każdy syn otrzymuje od ojca w darze taki cenny korzeń żeń-szenia. Zazwyczaj daje się go w dniu ślubu. W ciągu wieków chińscy, japońscy i koreańscy znawcy ziół wypróbowywali i sporządzali tysiące mieszanek, w skład których wchodził żeń-szeń. Świeże korzenie można żuć albo zjadać. Suszone korzenie przeważnie się rozkrusza i spożywa z cukrem. Mogą też być zaparzane jako herbata. Jako wywar są w każdym razie bardziej wydajne. Często zalewa się żeń-szeń alkoholem i tak pije. Nadaje się do tego wódka ryżowa i bambusowa, brandy, whisky lub wino (wino ryżowe, ale także prawdziwe wino z winogron). Korzeń powinien pozostać w napoju co najmniej trzy miesiące, zanim będzie się nadawał do użytku. Najlepszy jest kaoliang. W nim korzeń żeń-szenia trzyma się trzy lata. Herbatę z żeń-szenia można dziś kupić na całym świecie w postaci rozkruszonego surowca.

Aby podkreślić afrodyzyjną wartość żeń-szenia, miesza się go często z porożem lub członkiem jelenia, kośćmi tygrysa, wysuszonymi gekonami, jadem ropuch, koncentratem z żab, mięsem węży, pływakami żółtobrzeżkami, chrząszczami i kośćmi smoka. Żeń-szeń podaje się także z innymi roślinami, zwłaszcza z lukrecją, ling-chih, imbirem i akantem, jako skuteczny afrodyzjak. Należy jednak pamiętać, że preparaty żeń-szenia dają pożądane skutki tylko wówczas, gdy są regularnie stosowane. W Ameryce Północnej występuje rodzimy gatunek żeń-szenia (Panax quinquefolium), który prawie niczym nie różni się od swego azjatyckiego brata. Indianie północnoamerykańscy także nazwali żeń-szeń „ludzkim korzeniem" i używali go jako wszechstronnego środka leczniczego i miłosnego.